Zamek w Łowiczu

rawdopodobnie pierwszymi umocnieniami był tu gród, a w początkach XIV wieku istniało tu drewniano-ziemne castrum, będące własnością biskupów gnieźnieńskich. W czasach Kazimierza Wielkiego Jarosław Bogoria Skotnicki wzniósł w tym miejscu murowany zamek na planie zbliżonym do kwadratu o boku 35 metrów. W środku wschodniej kurtyny muru znajdowała się dostawiona do zewnętrznego jej lica czworoboczna wieża bramna. Północny i południowy mur całkowicie zajmowały dwa 

fot. ZeroJeden, IV 2005

skrzydła mieszkalne. Większe skrzydło północne spełniało funkcje pałacu, w którym na najniższej z trzech kondygnacji mieściły się magazyny, wyżej była jedna duża sala oraz dwie mniejsze z kominkami. Najwyższa kondygnacja miała podział podobny do niższej - znajdowała się tu jedna reprezentacyjna sala oraz dwie mniejsze z kamiennymi kominkami. Narożnik pałacu stykał się z wieżą bramna, biegł tędy chodnik do kaplicy mieszczącej się nad przejazdem bramnym. Zamek otoczony był drugim obwodem muru o nieregularnym zaokrąglonym planie.

W pierwszej połowie XVI wieku Jan Łaski rozbudował zamek, prawdopodobnie wtedy razem z podzamczem, zwanym zamkiem dolnym, został otoczony drugą fosą. Od połowy do końca XVI wieku kolejne, renesansowe już przebudowy, podejmowane były przez kolejnych biskupów Mikołaja Dzierzgowskiego, Jakuba Uchańskiego i Stanisława Karnkowskiego. Z zamku górnego i połączonego w nim teraz w jedną całość zamku dolnego powstała rozległa rezydencja, a funkcje gospodarcze przejęło nowe podzamcze. W 1620 roku Wawrzyniec Gembicki przebudował część dawnego zamku 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, X 2018

dolnego, a w 1645 roku ukończona została przebudowa podjęta przez Macieja Łubieńskiego.

Zamek uzyskał nowy system umocnień bastionowych, a pionowe gotyckie mury obronne zastąpiono niższymi skośnymi, łatwiej wytrzymującymi ostrzał artyleryjski. Jednak po tych przekształceniach warownia mimo utrzymania cech obronnych bardziej przypominała magnacką rezydencję niż twierdzę. Nad Bzurą w sąsiedztwie zamku zostały założone ogrody.

W okresie potopu szwedzkiego zamek został poddany najeźdźcy bez walk. Nowi właściciele podnieśli obronność twierdzy modernizując fortyfikacje bastionowe. Po wycofaniu się Szwedów w 1657 roku zamek był nadwerężony, wysadzili oni w powietrze część zabudowań. Mimo prowadzonych prac remontowych późniejsze częste zmiany właścicieli również nie przyniosły nic dobrego. Zniszczenia dopełniły czasy konfederacji barskiej. Nie zamieszkany zamek od 1783 roku był ogołacany z resztek wystroju, który Helena Radziwiłłowa używała do dekoracji w pobliskiej Arkadii. W 1787 roku Michał Poniatowski na terenie zamku założył manufakturę płótna, która funkcjonowała 

Zamek na sztychu Erika Dahlbergha z dzieła Samuela Pufendorfa 'De rebus a Carolo Gustavo gestis', 1656 rok

do 1793 roku strawiona przez pożar. Przez kolejne lata teren zamkowy był własnością państwową i niedługo potem został rozebrany.

W 1871 roku władze carskie wstrzymały rozbiórkę. W czasie pierwszej wojny światowej założono tu cmentarz wojskowy. Od 1993 roku teren zamku jest własnością prywatną, a od niedawna prowadzone są na nim regularne prace mające na celu uporządkowanie i udostępnienie ruin zwiedzającym.