Zamek w Ostródzie

a wyspie przy ujściu Drwęcy do Jeziora Drwęckiego istniał pruski gród, w którego miejscu prawdopodobnie już w drugiej połowie XIII wieku została wzniesiona przez zakon krzyżacki strażnica. Początkowo była podległa komturowi dzierzgońskiemu i urzędował tu krzyżacki wójt. Kiedy zakon rozszerzał swoje granice na pobliskie okolice Działdowa, Olsztynka i Nidzicy zdecydowano się w 1341 roku utworzyć w Ostródzie samodzielną komturię.

Przygraniczne położenie i wzrost znaczenia Ostródy zdecydował o konieczności wzniesienia murowanej siedziby dla komtura. W 1349 roku komtur Günter von Hohenstein rozpoczął długo trwającą budowę warowni, ale już nie w miejscu strażnicy. Na kamiennych fundamentach powstał czworoboczny regularny ceglany zamek o wymiarach 44,7 na 45,2 metra. Dziedziniec obiegały drewniane krużganki, a przy skrzydle wschodnim istniała wieża-stołp. Budowa trwała jeszcze bez dłuższych przerw w latach 1365-1380. W 1381 roku zamek został uszkodzony podczas najazdu wojsk księcia litewskiego Kiejstuta. Podczas tego najazdu zniszczona została prawdopodobnie wcześniejsza krzyżacka strażnica. Po usunięciu zniszczeń zamku kontynuowano jeszcze budowę do 1407 roku. To w tym ostatnim etapie budowy zamek uzyskał dodatkowy zewnętrzny mur obronny i fosę.

Czteroskrzydłowe założenie posiadało typowe dla zamków zakonnych rozplanowanie pomieszczeń. Na najniższych 

Widok od północnego-zachodu, fot. ZeroJeden, IV 2009

kondygnacjach mieściły się pomieszczenia gospodarcze. W południowym skrzydle na pierwszym piętrze mieściły się kaplica, refektarz i mieszkanie komtura. Pozostałe skrzydła na wyższej kondygnacji musiały mieścić kapitularz, infirmerię, dormitoria i pomieszczenia gościnne. Najwyższa kondygnacja spełniała funkcje obronne oraz mieściła spichrze.

Ostróda jako jedna z pierwszych komturii została wyposażona w broń palną. W 1391 roku było tu sześć dział wyposazonych w stosunkowo dużą liczbę kul. Zakon zdawał sobie sprawę z wielkiego znaczenia Ostródy i przed wybuchem oraz w czasie wojny z Polską komturowie Fryderyk von Zollern a potem Gamroth von Pintzenau byli bardzo dobrze zaopatrzenie również w żywność. Jednak w bitwie pod Grunwaldem komtur poległ i zamek pozostał obsadzony przez skromną załogę. Wykorzystując ten fakt niewielki pruski oddział pod dowództwem Mikołaja von Doringen niespodziewanie uderzył na ostródzką twierdzę i łatwo przejął zamek i miasto. Władysław Jagiełło nadał zamek Januszowi Mazowieckiemu, ale 19 września 1410 roku wrócił w ręce zakonne.

Na krótko zamek został odbity Krzyżakom przez 

Widokówka z początku XX wieku

wojsko Związku Pruskiego w 1454 roku, ale po odbiciu go przez rycerzy zakonnych 24 lutego tego roku pozostał już w rękach krzyżackich. Jeszcze w 1519 roku na krótko był w rękach polskich do których wrócił na stałe po sekularyzacji zakonu w 1525 roku.

Utworzono tu starostwo i w połowie XVI wieku podjęto niewielkie prace remontowe w celu przystosowania zamku do pobytów dworu królewskiego w drodze do Gdańska.

Do połowy XVII wieku niewiele się zmieniało, dopiero wojny ze Szwedami wpłynęły na kolejne modernizacje zamku. Na Drwęcy zbudowano śluzy służące do podnoszenia poziomu wody w fosach, a sam zamek umocniono fortyfikacjami bastionowymi.

Kiedy w 1788 roku zamek i miasto dotknął pożar doszło do wybuchu beczek z prochem w piwnicach skrzydła wschodniego, które zostało całkowicie zniszczone wraz z wieżą. Zamek dodatkowo ucierpiał, ponieważ do odbudowy miasta ludność wykorzystywała materiał z uszkodzonych budynków zamkowych. Do końca XVIII wieku odbudowano jednak trzy skrzydła zamkowe przeznaczając je na starostwo i mieszkania.

Kolejna 

Plan zamku w średniowieczu według Conrada Steinbrechta [źródło]

zawierucha wojenna jaka przetoczyła się przez te rejony to wojny napoleońskie. W 1806 roku zamek został wykorzystany na główną kwaterę wojsk niemiecko-rosyjskich, ale w 1807 roku Ostróda została zdobyta przez Napoleona i w zamku umieścił on swój sztab w podczas przygotowywanej wyprawy wgłąb Rosji. Sam Napoleon przebywał tu na pewno od 21 do 30 marca 1807 roku.

W XIX wieku przystosowano zamek do potrzeb sądu i urzędów, część pomieszczeń nadal pozostawiono na cele mieszkalne.

W końcu 1945 roku wyposażenie zamku strawił wywołany przez walki pożar. Pozostały uszkodzone ogniem mury skrzydeł, które

w 1974 roku zdecydowano się odbudować.

Obecnie stanowi ośrodek kulturalny miasta.