Zamek w Pieniężnie

sadę założono przy dawnym szlaku handlowym z głębi Warmii do Braniewa na miejscu pruskiego grodziska Melcekuke, co oznacza "dolinę czarta". Przywilej lokacyjny otrzymała w 1312 roku i jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku wzniesiono tu zamek. Początkowo było to tylko jedno skrzydło - obecne zachodnie. Został on usadowiony na wysokim wzgórzu w północno-zachodniej części miasta i panował z tego miejsca nad całą doliną Wałszy. Zamek był siedzibą burgrabiego a podlegał administratorowi dóbr kapituły rezydującej w Olsztynie. Fortyfikacje zamku tworzyły jeden system obronny z murami miejskimi, od miasta prawdopodobnie nie był oddzielony ani murem ani fosą. Podczas walk zamek został w 1414 roku spalony, Podczas odbudowy założenie powiększono do czterech skrzydeł.

W 1455 roku miasto zostało zdobyte 

Widok z lotu ptaka od wschodu, fot. ZeroJeden, V 2013

przez Henryka von Plauena, a zamek ograbiony i ponownie spalony. Od 1466 roku Pieniężno należało do Polski wchodząc w skład biskupstwa warmińskiego. Po odbudowie został znów uszkodzony przez wojska księcia Albrechta. Podczas wojny polsko-szwedzkiej ograbiony i częściowo spalony przez Szwedów w 1626 roku doczekał się gruntownego remontu, który nadał zamkowi styl barokowy. W 1772 roku Fryderyk II włączył Pieniężno w skład regencji królewieckiej. W końcu XVIII wieku zamek zaczął popadać w ruinę. W latach siedemdziesiątych XIX wieku wyburzono dwa skrzydła ze względu na ich zły stan techniczny. Roboty budowlane prowadzone w początkach XX wieku pozwoliły na zachowanie części zabudowań.

Zamek miał pierwotnie plan trapezu, dziś pozostały już tylko dwa skrzydła przylegające do siebie pod kątem prostym. Lepiej zachowane skrzydło zachodnie było niegdyś częścią rezydencjonalną zespołu zamkowego. Budynek ten jest wzniesiony w dolnej partii z kamienia narzutowego, a w górnej z cegły gotyckiej. Ma cztery kondygnacje, z których najwyższa spełniała rolę magazynu, a w 

Skrzydło zachodnie zamku na zdjęciu z 1939 roku

przypadku oblężenia stawała się kondygnacją obroną. Po remoncie w latach 1920-1924 urządzono w tym skrzydle szkołę, nie naruszając jednak średniowiecznego układu przestrzennego.

W skrzydle północnym mieszkał burgrabia. Jest niższe, bo dwukondygnacjowe, i wzniesione było później - w pierwszej połowie XV wieku, całość wykonano z cegły. Obecnie skrzydło to jest w ruinie.

W latach osiemdziesiątych rozpoczęto odbudowę istniejących pozostałości zamku i przystosowanie ich do zwiedzania.