Zamek w Reszlu

 1241 roku pochodzi pierwsza wzmianka o drewnianej strażnicy wzniesionej przez Krzyżaków w zakolu rzeki Sajny. Wcześniej w miejscu tym prawdopodobnie istniał pruski gród, osada powstała przy strażnicy otrzymała w 1337 roku prawa miejskie.

W 1350 roku biskup Jan I z Miśni rozpoczął wznoszenie obecnie istniejącego zamku murowanego, budowa trwała pół wieku. Od 1355 do 1373 roku budowę kontynuował jego następca - Jan II Styprock. W tych latach zamek otrzymał swoją pierwszą formę - jedno skrzydło z częścią pomieszczeń przystosowanych do zamieszkania z pozostałych stron otoczono dziedziniec murem. Możliwe, że przy murze istniały jakieś inne, mniejsze zabudowania. Druga faza budowy przypada na następne 25 lat. Tę fazę należy łączyć z biskupem Henrykiem III Sorbomem, który w nowym południowym skrzydle urządził pomieszczenia mieszkalne dla biskupów. Na przełomie XIV i XV wieku przy murze zachodnim powstało mniejsze skrzydło jako adaptacja podcienia przy bramie wjazdowej. W tej formie zamek dotrwał do dziś nieznacznie już tylko zmieniony. Pierwotnie istniały jeszcze arkadowe krużganki, które jednak nie dotrwały do dziś zburzone w 1822 roku. W narożniku północno-zachodnim jest potężna wieża kwadratowa w dolnej partii a okrągła w górnej.

W trakcie prac archeologicznych odkryto w narożniku południowo-wschodnim fundamenty mogące być podstawą wieży w tym miejscu 

Zamek w Reszlu według litografii L.Sachse z 1822 roku, ze zbiorów Muzeum w Grudziądzu [źródło]

podobnej do przeciwległej. Również podczas prac okazało się, że pierwotnie brama usytuowana była w murze południowym, ale przeniesiono ją po wybudowaniu tu skrzydła mieszkalnego. Przy skrzydle północnym odnaleziono resztki podłogi drewnianej należącej do budynku wzniesionego wcześniej niż to skrzydło - prawdopodobnie podczas przebudowy w XVI wieku.

W 1466 roku Reszel został włączony do Polski. W 1505 roku wokół zamku powstał mur obronny z półcylindrycznymi bastejami typu wieżowego. W latach trzydziestych XVI wieku prowadzono prace remontowe przy skrzydle wschodnim oraz dobudowano przy bramie wjazdowej wartownię. Ponownie roboty remontowe wykonano w latach 1594-1597 za rządów kardynała Andrzeja Batorego, podwyższono wtedy wieżę oraz zaadaptowano pomieszczenia skrzydła wschodniego na pokoje gościnne. Po zewnętrznej stronie w murze obwodowym pozostały ślady wzniesionych podczas tych prac budynków, rozebranych w XIX i XX wieku.

Zamek tracił na znaczeniu i w drugiej połowie XVIII wieku wykorzystywano już tylko kilka pomieszczeń. Lustracja przeprowadzona w 1767 roku przedstawia wizerunek zamku znacznie zniszczonego. 

Widok z lotu ptaka od zachodu, fot. ZeroJeden, IX 2012

Do 1795 roku zmieniono go na więzienie, co związane było z pewnymi prostymi pracami adaptacyjnymi.

Na początku XIX wieku zamek został dwukrotnie dotknięty przez pożar - w 1806 i 1807 roku. Po tych wydarzeniach dopiero w latach dwudziestych XIX wieku po przekazaniu zamku gminie ewangelickiej rozpoczęto remont zrujnowanej budowli. Podczas tego remontu dość znacznie zmieniono wygląd zamku, dotyczy to głownie zmian w skrzydle południowym, które zmieniono na kościół. Zamurowano część otworów okiennych, zburzono ściany działowe i strop wykonując nowy. Pozostałe skrzydła przystosowano do celów mieszkalnych, jedynie wieża wartownicza czekała remontu aż do XX wieku.

W okresie międzywojennym przystąpiono do kolejnego remontu zaniedbanego obiektu. Odbudowano zewnętrzny ciąg fortyfikacyjny z bastejami, przebudowano wnętrze skrzydła zachodniego oraz częściowo wschodnie.

Po remoncie rozpoczętym w 1976 roku zamek oddano w użytkowanie w 1985 roku. Obecnie mieści się tu galeria sztuki ludowej Warmii i Mazur. Również Dom Pracy Twórczej znalazł tu swoje miejsce, można w nim przenocować.