Zamek w Rybniku

edług niektórych źródeł zamek powstał w latach dwudziestych XIII w. jako fundacja księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza. Według tych źródeł został on zbudowany na miejscu byłego klasztoru norbertanek. Analiza źródeł historycznych każe natomiast przypuszczać, że zamek powstał wiele wcześniej, co najmniej w XII stuleciu. Początkowo była to budowla o konstrukcji drewniano-ziemnej. Ponieważ późniejszy zamek był niedużej wielkości więc zapewne i jego wcześniejsza postać zbudowana była na planie prostokąta lub kwadratu o również niewielkich bokach. Według badań przeprowadzonych podczas trwającego remontu generalnego ustalono, że Murowany zamek powstał w ostatniej ćwierci XIII wieku, ewentualnie 

Zamek w Rybniku, rzut parteru na podstawie pomiaru archiwalnego, skala 1:1500. zaczerpnięte z: Panic Idzi, Iwanek Witold 'Zamek rybnicki' [źródło] Zeszyty rybnickie 1. Muzeum w Rybniku, Towarzystwo Miłośników Rybnika. Rybnik. 1990

do początku XIV wieku.

Zamek był budowlą gotycką, dwukondygnacjową, otoczony fosą i opasany obwałowaniem drewniano-ziemnym. Zabudowania wzniesione były z kamienia piaskowcowego i cegły. Główny budynek umocniony był trzema przekątnymi szkarpami. Na przełomie XIII i XIV wieku budynek ten powiększono w kierunku wschodnim a niedługo potem, jeszcze w początku XIV wieku, otoczono całość murem obronnym. We wschodnim odcinku tego obwodu obronnego umieszczono bramę wjazdową wysuniętą nieco przed lico muru.

Nie był to zamek rezydencjonalny lecz obronny, przeznaczony dla stacjonującej tam załogi. Dodatkowo walory obronne zamku podnosiły rozlane wokół niego stawy, założone zapewne z myślą o walorach militarnych ale służące także do hodowli ryb. Na przełomie XIV-XV w. zamek był własnością książąt raciborskich, ale wykorzystywali go książęta cieszyńscy jako miejsce postojowe w razie wyjazdu do Bytomia, którego połowa należała wówczas do cieszyńskich Piastów. 

Południowe skrzydło budynku sądowego, fot. ZeroJeden, IX 2004

W 1428-35 w okolicy miasta miały miejsce walki prowadzone przez wojska husyckie. Miasto doznało wielkich zniszczeń, ale mieszkańcy znaleźli schronienie na zamku i z szybkiej odbudowy Rybnika należy wnioskować, że zamek się obronił. Odbudowane miasto zostało niedługo potem ponownie spalone i ograbione przez rycerzy-rabusiów. W tymże czasie władzę nad Rybnikiem objął książę raciborski Wacław, na którym skończyły się rządy książęce nad miastem. Król Czech Maciej Korwin odebrał zamek przychylnemu Władysławowi Jagiellończykowi Wacławowi i przekazał go szlachcicowi z Niewiadomia w nagrodę za walkę przeciw swemu księciu.

Ostatecznie zamek znalazł się w rękach Jana Młodszego. Odtąd nastały ciężkie czasy dla miasta, które dla zamku oznaczały systematyczny upadek do ruiny włącznie. W 1579-1581 r. częściowo odbudował go Władysław z Lobkowic, kiedy uzyskał zapewnienie od króla czeskiego, że zamek zostanie w rękach jego dzieci. Generalna zmiana wyglądu miała miejsce w 1650-53 r. Całkowicie rozebrano wówczas starą, obronną warownię i postawiono na jej miejscu nową rezydencję. W tym czasie budowla posiadała piękną wieżę z tyłu, rozebraną około 1758 r. Taki obraz pozostał do końca XVIII w. kiedy to zamek ponownie przebudowano przekształcając go w dom inwalidów wojennych. W tej postaci zamek pozostał do chwili obecnej, jedynie w roku 1938 wykonano nowe wiązanie dachowe, obniżając dach o 2,5 m.