Zamek w Bytomiu

ie jest znana lokalizacja bytomskiego zamku, jak również data jego powstania. Fundatorem zamku był książę Kazimierz, syn Władysława Opolskiego. Na pewno wzniesiono warownię po 1281 roku, kiedy to miał miejsce podział księstwa opolskiego. Pierwszy dokument wydany prawdopodobnie już w istniejącym zamku nosi datę 1299.

Jeśli mowa o lokalizacji, to zdania historyków są podzielone. Według Gramera, kronikarza bytomskiego, istniały w mieście dwa zamki - jeden obok dzisiejszego kościoła franciszkanów, drugi - na obecnym Placu Grunwaldzkim. Jednak późniejsze badania archeologiczne wykluczyły istnienie pierwszego z tych zamków. Druga hipoteza umiejscawia zamek przy bramie zwanej "SlokischeTor", która według tej hipotezy pierwotnie nazywana była Zamkową.

Niemiecki architekt Kurt Bimler działający w pierwszej połowie 

fot. ZeroJeden, XII 2020

XX wieku uważa jednak, że zamek istniał poza murami miasta. Bimler znalazł murarza, który podobno dokonał rozbiórki sklepienia krzyżowego oraz znalazł w tym miejscu fragment filara kamiennego, które zidentyfikował jako pozostałości zamku. Istnieje jeszcze kilka przesłanek umacniających tą hipotezę. Może przemawiać za nią fakt, że na dwóch planach z drugiej połowy XVIII wieku poza murami miasta, niedaleko bramy krakowskiej, istnieją niezidentyfikowane zabudowania mogące być ruinami zamku, albo raczej zabudowaniami wzniesionymi z wykorzystaniem resztek średniowiecznej budowli. Budowane przez braci Kazimierza w tym samym okresie zamki w Opolu, Cieszynie i Raciborzu umiejscowione są poza murami miasta, więc i Kazimierz najprawdopodobniej korzystał z tych samych doświadczeń.

Zamek miał najprawdopodobniej plan prostokąta ze studnią na środku dziedzińca. Główny budynek musiał być piętrowy, ponieważ w dokumencie z 30 kwietnia 1369 roku mowa jest o tym, że książę Przemysław Noszak przyjmował gości w dolnej sali zamku. Oprócz budowli murowanych - główna nazywana jest 

Przypuszczalne fragmenty murów zamku odkryte w 2004 roku na placu Grunwaldzkim, fot. ZeroJeden, IX 2004

w dokumentach Steinhaus - była również budowla drewniana. Istniała tu również brama wjazdowa prowadząca na dziedziniec oraz wieża.

Zakładając umiejscowienie zamku na zewnątrz murów miejskich przy bramie krakowskiej, można wnioskować, że przylegał on do fosy miejskiej, która dzieliła go od miasta. Od południa obronność podnosił staw Żabiniec, od wschodu - potok Żabiniec, a od północy - staw Klukowiec.

W 1369 roku dokonano podziału miasta między książąt Konrada II Oleśnickiego i Przemysława I, księcia cieszyńskiego. Podzielono wówczas również sam zamek.

Wspomniane XVIII-wieczne plany miasta pozwalają z dużym prawdopodobieństwem lokalizować zamek. Na kolejnych planach widać, że rozebrano skrzydło północne i częściowo wschodnie założenia, a pozostałe przekształcono na browar. W drugiej połowie XIX wieku rozebrano skrzydło południowe i resztki wschodniego.