Zamek w Bytowie

amek w Bytowie powstawał w czasach, kiedy wzrastało napięcie między Krzyżakami a Polską, które niedługo miało skończyć się wielką wojną. Wstępne prace przeprowadzono w 1390 roku, a głównymi pracami budowlanymi prowadzonymi w latach 1398-1406 kierował Mikołaj Fellenstein.

Pod budowę zamku podwyższono istniejące już wzniesienie na podmokłym terenie. Sam zamek otrzymał plan prostokąta z basztami we wszystkich narożnikach: jedną kwadratową od strony północnej (Baszta Prochowa) oraz trzema okrągłymi w pozostałych narożnikach (Baszta Młyńska od zachodu, Folwarczna - od wschodu i Różana od południa). Zamek jest kamienno-ceglany, w dolnych partiach użyto do jego budowy kamienia z okolicznych pól, w górnej części - cegły. Od strony wschodniej znajduje się przedzamcze chroniące wjazd do zamku. Sam 

Widok z lotu ptaka od wschodu, fot. ZeroJeden, V 2013

zamek posiadał tylko jeden budynek mieszkalny, Dom Zakonny zwany "prawym domem" - przy północnym murze obwodowym. Zamek był siedzibą bytowskich prokuratorów krzyżackich.

W 1410 roku został opanowany przez wojska Władysława Jagiełły, ale po zawarciu pokoju toruńskiego, jak większość krzyżackich twierdz, został oddany zakonowi. Po wojnie trzynastoletniej dostał się ponownie w ręce polskie i król Kazimierz Jagiellończyk oddał go w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. Książęta pomorscy mieli tu swoją siedzibę do 1637 roku.

W XVI wieku przeprowadzono w paru etapach znaczną rozbudowę założenia. W pierwszym etapie po 1516 roku wzniesiono dwa nowe budynki. Pierwszy z nich, przy południowo-wschodnim murze, to renesansowy Dom Książęcy, który dotrwał do dziś. Ma on trzy kondygnacje i zewnętrzną klatkę schodową. Przy południowo-zachodnim murze powstała wtedy kancelaria książęca. Zamek został także dodatkowo ufortyfikowany wałami ziemnymi z bastejami w narożach. W 1623 roku na polecenie księcia Bogusława XIV przy murze północno-wschodnim, między Domem Zakonnym 

fot. ZeroJeden, X 2002

i wieżą bramną, wzniesiono Dom Wdów.

W okresie potopu Szwedzi zajęli i zniszczyli warownię, spalili budynki, wysadzili czworoboczną wieżę. Uszkodzony został przez to także Dom Zakonny. Jedynie Dom Wdów i Baszta Młyńska wyszły z tych działań prawie nienaruszone. W 1658 roku zamek przejęli razem z miastem Brandenburczycy. W 1686 roku dobudowano przy wschodnim murze, obok Wieży Bramnej Dom Sądowy, ale już w XVIII wieku cały zamek był w tak złym stanie, że rozpoczęto jego rozbiórkę. Całkowicie rozebrano budynek kancelarii i wieżę bramną, a przez fosę usypano groblę. Na szczęście koszty prac rozbiórkowych Domu Zakonnego okazały się na tyle wysokie, że nie doszło do ich rozpoczęcia planowanego w 1855 roku. W latach 1854-1858 Dom Sądowy został przebudowany na więzienie.

Na przełomie XIX i XX wieku zamek był wykorzystywany między innymi na spichlerze, sąd powiatowy, więzienie, urząd podatkowy. Po 1930 roku w zamku znalazło miejsce schronisko dla młodzieży. Jeszcze w 1937 roku podjęto próbę odbudowy, ale wojna nie pozwoliła na realizację tych zamierzeń.

O ile miasto w czasie wojny dość poważnie zostało zrujnowane o tyle zamek został oszczędzony. Po wojnie odrestaurowano go i obecnie mieści się tu Muzeum Zachodniokaszubskie, hotel, biblioteka, restauracja. Regularnie organizowane są też imprezy kulturalne, spotkania, koncerty, wernisaże.