Zamek w Człuchowie

 1325 roku na przesmyku między jeziorami rozpoczęto budowę zamku przeznaczonego na siedzibę komtura. Prace budowlane trwały do 1365 roku, jednak komtur Günther von Snoze mógł tu zamieszkać już w 1332 roku. Fundamenty i przyziemie budowli powstały z kamienia, wyżej do budowy użyto już tylko cegły. Zamek wzniesiony był na planie kwadratu o boku 47,5 metra, wewnętrzny dziedziniec wzdłuż czterech skrzydeł otaczały krużganki. Narożnik północno-zachodni założenia zajmowała potężna ośmioboczna wieża, obecnie 45-metrowa, ale pierwotnie miała ona wysokość ponad 50 metrów. W północnym skrzydle przy wieży znajdował się wjazd na zamek otoczony fosą, przez którą przerzucony był zwodzony most. Zamek posiadał gdanisko, wysunięte przed skrzydło południowe.

Rozplanowanie pomieszczeń zamku było typowe dla budownictwa zakonu krzyżackiego. Główne pomieszczenia znajdowały się na piętrze. W północnym skrzydle była to kaplica, we wschodnim - kapitularz i dormitorium, w zachodnim - refektarz, w południowym prawdopodobnie izby gościnne. Na parterze znajdowały się pomieszczenia gospodarcze: w skrzydle wschodnim - kuchnia, w północnym - arsenał, w południowym - browar i piec.

Na zespół obronny oprócz zamku składały się trzy przedzamcza, droga do zamku właściwego prowadziła przez przedzamcze zachodnie i środkowe, wschodnie prawdopodobnie 

Człuchów na zdjęciu lotniczym z 1939 roku

było pierwotnie lokowaną równocześnie z zamkiem osadą.

Po drugim pokoju toruńskim w 1454 roku zamek i miasto znalazły się w granicach Polski i do 1772 roku miał tu siedzibę starosta. Jednak już od połowy XVII wieku, od czasu wojen szwedzkich, stopniowo był rozbierany. Pod koniec XVIII wieku, po dwóch pożarach miasta, cegieł z zamku używano jako budulca przy remontach miejskich zabudowań. Do połowy XIX wieku z zamku pozostała tylko ośmioboczna wieża. Na miejscu wschodniego przedzamcza w 1802 roku zlokalizowano cmentarz, a w miejscu skrzydła północnego wzniesiona została w latach 1826-1828 świątynia ewangelicka. W 1844 roku obniżono jeszcze wieżę o 6 metrów, do obecnej wysokości.

Obecnie dawna ewangelicka świątynia mieści instytucje kulturalne.