Zamek w Czorsztynie

 XIII wieku na wysokim skalnym wzgórzu nad Dunajcem istniała drewniano-ziemna strażnica, w której Bolesław Wstydliwy z żoną Kingą znalazł schronienie uciekając przed najazdem tatarskim. Na przełomie XIII i XIV wieku w północnej części założenia wzniesiono na skale wolno stojącą okrągłą wieżę, a niedługo potem, prawdopodobnie za czasów Kazimierza Wielkiego, otoczono szczyt wzgórza kamiennym murem o grubości ponad 2 metry. Założenie podzielone zostało na zamek górny i średni biegnącym w poprzek dziedzińca 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, IV 2021

murem. Wieża znalazła się w obrębie zamku średniego, a na zamku górnym wzniesiono wzdłuż zachodniej części muru obwodowego budynek mieszkalny. We wschodnim murze zamku średniego przy wieży zlokalizowano bramę wjazdową. Zamek stanowił wtedy własność królewską i racji swego przygranicznego położenia należał do szeregu zamków chroniących państwo od południa. Mieściło się tu starostwo. Kilkakrotnie w ciągu istnienia zamek był niszczony podczas najazdów i oblężeń.

W XV wieku miała miejsce kolejna rozbudowa, podczas której wzniesiono budynek bramny przy dotychczasowym wjeździe z zapadnią oraz drugi ciąg murów rozszerzający teren zamkowy na wschód. Nowa brama wjazdowa znalazła się w południowej części nowego muru, umocniona była budynkiem bramnym zajmującym narożnik południowo-wschodni. Miał tu swoją siedzibę Zawisza Czarny, kiedy obejmował starostwo spiskie.

Podczas modernizacji w XVI wieku teren pod zamkiem otoczono murem tworząc rozległy zamek dolny, w miejscu zburzonej wieży na zamku średnim założono budynki gospodarcze. Przed połową XVII wieku ostatniej przebudowy 

Plan ruin zamku według Bohdana Guerquina 'Zamki w Polsce' [źródło]

dokonał czorsztyński starosta Jan Baranowski, który zmodernizował system obronny, rozbudował część mieszkalną na zamku górnym oraz gospodarcze zabudowania niższych części zamku. Dotychczasowy budynek przy bramie wjazdowej na średni zamek został zastąpiony czterokondygnacjową basztą bramną przystosowaną do użycia artylerii. W 1651 roku warownia została zdobyta podczas chłopskiego buntu przez oddziały dowodzone przez Aleksandra Kostkę Napierskiego. Pierwsza próba odbicia zamku przez wojska polskie starosty Mikołaja Jordana nie powiodła się, niedługo potem wyruszyła druga wyprawa. Zamek zdobyto a przywódców buntu skazano na śmierć.

Podczas potopu szwedzkiego na zamku schronił się w 1655 roku Jan Kazimierz, który pozostawił tu skarb koronny zanim wyjechał do Głogówka.

Później jeszcze były tu prowadzone prace budowlane, ale jedynie o charakterze remontowym. W XVIII wieku zamek popadł w ruinę i przez władze austriackie został wystawiony na licytację. W 1819 roku kupili go Drohojewscy.

W końcu XX wieku zostały tu rozpoczęte prace konserwatorskie, obecnie nadal trwają, ale zamek jest już udostępniony częściowo do zwiedzania.