Zamek w Kole

ierwszą wzmiankę o zamku w Kole znajdujemy u Jana Długosza, który pisze, że wzniósł go Kazimierz Wielki. Założony został nad Wartą w pewnej odległości od osady, której król nadał prawa miejskie w 1362 roku. Szerokie obronne mury zamykały powierzchnię zbliżoną do prostokąta o bokach około 70x45 metrów. W południowym narożniku znajdowała się potężna wieża u podstawy kwadratowa a wyżej okrągła, występowała ona nieznacznie przed lico murów, a w jej lochach mieściło się więzienie. Dziś ma wysokość ponad 16 metrów. Do budowy fundamentów i przyziemia użyto kamienia, a wyżej cegły. Brama znajdowała się obok wieży we wschodnim odcinku murów. Od zewnątrz do zachodniego odcinka murów obwodowych przylegał budynek mieszkalny, pozostała zabudowa znajdująca się już wewnątrz murów była drewniana.

Na zamku w Kole 

fot. ZeroJeden, IV 2005

po bitwie grunwaldzkiej z Krzyżakami podejmowano decyzje o dalszym prowadzeniu wojny. Kiedy zawiązany został Związek Pruski jego przedstawiciele spotykali się z Kazimierzem Jagiellończykiem również w zamku kolskim. Potem miały tu miejsce zjazdy szlachty wielkopolskiej.

Kiedy na Polskę najechali Szwedzi wysłannik króla Krzysztof Przyjemski prowadził w Kole negocjacje z władcą szwedzkim Karolem Gustawem. Najeźdźcy jednak zajęli zamek i kontynuowali najazd na Rzeczpospolitą. Kiedy wycofywali się uszkodzili kolską warownię, która od tego czasu stopniowo popadała w ruinę. W końcu XVII wieku była własnością bernardynów, którzy przez pewien czas mieli tu klasztor, ale w ciągu XVIII wieku stopniowo rozbierali zabudowania i w 1768 roku opuścili je.

Niezamieszkałe mury nadal rozbierano w ciągu XIX i na początku XX wieku, dopiero po drugiej wojnie światowej zabezpieczono pozostałości przed dalszymi zniszczeniami. W czasie prowadzonych w 1976 roku badań archeologicznych odkryto fundamenty wspomnianego budynku przy zachodnim murze, który wcześniej nie był znany. Kolejne 

Drzeworyt według rysunku Maryi S., Kłosy 489, 1874 ze zbiorów Biblioteki Instytutu Badań Literackich PAN

badania prowadziła tu Łucja Pawlicka-Nowak.

Obecnie zamek jest dobrze zabezpieczony jako trwała ruina.