Zamek w Krasiczynie

eszcze do niedawna uznawano zamek w Krasiczynie za jednorodny, zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku. Jednak badania przeprowadzone w ostatnich dziesięcioleciach ujawniły, że w skrzydle północnym zamku znajdują się mury budynku bramnego ponad pół wieku starszego od istniejących zabudowań - budynek ten powstał w latach 1540-1550. Z okresu postania należy wnosić, że dwór, w którego skład wchodził, został zbudowany przez Jakuba z Siecina herbu Rogala, który poślubił Barbarę z Orzechowskich. To Jakub był protoplastą rodu Krasickich. Jego syn Stanisław Krasicki w drugiej połowie XVI wieku wzniósł zamek w obecnej formie, a wnuk Stanisław Marcin w latach 1598-1614 wykończył dzieło ojca.

Renesansowy zamek miał założenie prostokątne z obszernym dziedzińcem pośrodku. Trzy skrzydła oraz część północnego były kurtynami, a resztę północnego stanowił budynek mieszkalny. Na rogach prostokątnego założenia wzniesiono cztery potężne okrągłe baszty. Cały obwód murów i baszty posiadały liczne strzelnice, które w murach południowym, wschodnim i zachodnim zachowały się częściowo do dziś. Zalew otaczający zamek od zachodu i północy stanowił naturalną ochronę murów zamku, natomiast od południa i wschodu przekopano fosę oraz usypano wały.

Tak wyglądał wzniesiony przez Stanisława do roku 1580, jego syn w latach 1598-1614 powoli zmieniał dzieło ojca na wspaniałą 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, V 2023

manierystyczną rezydencję. Mimo, że cały starszy zamek tkwi w murach późniejszego to Stanisław Marcin Całkowicie zmienił wygląd zewnętrzny budowli. Za czasów Stanisława Marcina powstały nowe skrzydła mieszkalne przy dotychczasowych murach kurtynowych, skrzydło północne zostało przedłużone na całą długość ściany północnej. Podwyższono baszty i pozostałe kurtyny, dziedziniec otoczono parterowym krużgankiem, a strzelnice zamurowano. Dotychczas wjazd na zamek prowadził przez budynek bramny przebudowany z istniejącego budynku drewnianego grodu, teraz wzniesiono nową bramę z wysoką wieżą zegarową. Stary wjazd zamurowano a z nowego poprowadzono arterię widokowo-komunikacyjną przez drewniany most nad zalewem i miasteczko w stronę Sanu. W ciągu następnych czterech lat do 1618 roku przebudowano kaplicę. Zamek zyskał bogatą kamieniarkę, malowidła i dekoracje sgraffitowe.

W 1530 roku ówczesny właściciel zamku Jan Tarło odnowił niektóre dekoracje. W latach 1750-1785 został częściowo przebudowany, zmiany dotyczyły głównie skrzydła północnego. W 1852 roku spłonęły wszystkie 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, V 2023

wnętrza oprócz kaplicy a na przełomie XIX i XX wieku został odbudowany.

W 1963 roku rozpoczęto trwającą kilkanaście lat konserwację.

Budowla należy do czołowych pomników architektury w Polsce. Zachowała się bogata dekoracja sgraffitowa, attyka, baszty: Szlachecka, Królewska, Papieska, Boska, wieża zegarowa oraz arkadowy dziedziniec.