Zamek w Niepołomicach

iepołomice zostały założone prawdopodobnie jeszcze w XIII wieku, choć pierwsza pewna informacja o osadzie pochodzi z 1349 roku. Zamek myśliwski wzniósł na pewno Kazimierz Wielki, co poświadczają kronikarze Jan z Czarnkowa i Jan Długosz. Położony niedaleko stołecznego Krakowa w borach pełnych zwierzyny, stał się częstym miejscem wypoczynkowego pobytu króla. Zamek wzniesiony był z cegły na kamiennych fundamentach, na planie zbliżonym do kwadratu o boku niespełna 60 metrów. W narożnikach północno-wschodnim i północno-zachodnim znajdowały się prostokątne w planie wieże, dwa skrzydła położone były wzdłuż wschodniego i południowego boku założenia. Oba skrzydła były dwukondygnacjowe, południowe miało dwa trakty a wschodnie jeden. Wjazd znajdował się w murze kurtynowym zachodnim.

Prawdziwy rozkwit zamku miał miejsce za Władysława Jagiełły, który równie często jak polowania organizował tu spotkania rady królewskiej. Po zwycięstwie w Wielkiej Wojnie z Krzyżakami król, wracając do Krakowa, dojechał do Niepołomic a stąd pieszo udał się do katedry wawelskiej złożyć zdobyte chorągwie.

Kolejnym władcą, który przyczynił się do wzrostu znaczenia Niepołomic był Zygmunt Stary. Za jego też czasów po 1506 roku dokonano poważnej rozbudowy zamku. Powstało założenie czteroskrzydłowe, do istniejących 

Widok z lotu ptaka od południowego-wschodu, fot. ZeroJeden, X 2013

budynków dodano skrzydło północne dwutraktowe oraz zachodnie jednotraktowe. Dookoła dziedzińca wzdłuż wszystkich skrzydeł założono drewniane krużganki, a bramę wjazdową umiejscowiono w południowym skrzydle.

Syn Zygmunta Starego - Zygmunt August również dbał o rezydencję w Niepołomicach. Po pożarze, który uszkodził zamek w 1550 roku król powierzył prace remontowe powiązane z rozbudową założenia Tomaszowi Grzymale. Prace trwały do 1571 roku i w ich wyniku wszystkie skrzydła podniesiono o jedną kondygnację. W pracach prawdopodobnie brał też udział Santi Gucci.

Zamek pozostawał rezydencją królewską do 1586 roku, potem został przekazany starostom. Nie przeprowadzano w tych czasach większych prac budowlanych, jedynie w 1637 roku Aleksander Michał Lubomirski przebudował krużganki na murowane. Podczas potopu szwedzkiego zamek został uszkodzony oraz ogołocony z wyposażenia. Potem powoli niszczał a prace remontowe miały powierzchowny charakter.

Około 1800 roku, w wyniku adaptacji przez Austriaków na koszary, rozebrana została najwyższa kondygnacja. 

fot. ZeroJeden, VIII 2001

Od początku XIX wieku przeprowadzane były znów dość powierzchowne remonty. Dopiero odbudowa prowadzona w końcu ubiegłego wieku przywróciła zamkowi świetność z czasów królewskiego panowania na zamku. Już w czasie tej odbudowy na dziedzińcu znalazło miejsce targowisko, obecnie jednak cały kompleks wykorzystywany jest na cele muzealno-kulturalne.