Zamek w Oleśnicy

asztelański gród drewniano-ziemny istniał w Oleśnicy na pewno już w początkach XIII wieku. Pierwszym elementem murowanym była wzniesiona w obrębie jego umocnień na przełomie XIII i XIV wieku cylindryczna wieża o średnicy 11 metrów. Na początku XIV wieku utworzone zostało księstwo oleśnickie, w związku z czym siedziba książąt musiała zostać rozbudowana. Dokonał tego przed połową XIV wieku książę Konrad I wznosząc duży zamek na planie zbliżonym do kwadratu o boku prawie 50 metrów, który posiadał główne skrzydło mieszkalne wzdłuż północno-zachodniej kurtyny murów oraz mniejsze skrzydło przy kurtynie południowo-zachodniej. W narożniku południowym znajdowała się czworoboczna wieża, a wieża cylindryczna umieszczona w narożniku wschodnim broniła wjazdu umieszczonego w kurtynie północno-wschodniej. Zamek znajdował 

Rekonstrukcja zamku średniowiecznego według Jana Salma, 'Leksykon zamków w Polsce' [źródło]

się w ciągu fortyfikacji miejskich, ale otoczony był również od strony miasta fosą. Prace budowlane przy tym pierwszym założeniu były jeszcze podejmowane przed końcem XIV wieku.

Po 1492 roku, po śmierci ostatniego z książąt oleśnickich zamek znalazł się w rękach czeskich. W 1542 roku książę Jan z Podiebradu rozpoczął przebudowę rezydencji w stylu renesansowym od przekształcenia skrzydła północno-zachodniego. Później według projektu Franciszka Parra zostało wzniesione na wschód od murów zamkowych nowe skrzydło, zwane domem wdów, a wieżę cylindryczną nadbudowano ośmiobocznie i zwieńczono renesansowym hełmem. Kolejny książę Karol II z Podiebradu rozbudował rezydencję w latach 1585-1610, a do prac zatrudniony został architekt Bernard Niuron. Przy wieży cylindrycznej powstały dwa nowe skrzydła - najpierw południowo-wschodnie, później północno-wschodnie z bramą wjazdową, które połączone zostało z domem wdów. Całe założenie otoczono nowoczesnymi ziemnymi fortyfikacjami bastionowymi.

W latach 1613-1616 zbudowano kryty ganek, łączący zamek z kościołem parafialnym, gdzie znajdowała się loża książęca. Niewielkie prace budowlane nadające zamkowi elementy dekoracji barokowej prowadzono w ciągu XVII i XVIII wieku, a w XIX wieku przebudowano skrzydło północno-wschodnie. W latach 1896-1901 zamek został odrestaurowany, przy czym prowadzący prace J.Maas zdecydował, aby przywrócić mu wygląd renesansowy.

Podczas drugiej wojny światowej pozbawiony opieki zamek trochę 

fot. ZeroJeden, IX 2002

podupadł, jednak odbudowa w latach 1970-1976 przywróciła mu dawną świetność. W zamku znalazło się muzeum oraz inne placówki kulturalne.