Zamek Ossolin

ierwszym znanym właścicielem tutejszych ziem był Jan herbu Topór, zwany w dokumentach Jaśkiem. Założywszy tu wieś nazwał ją Ossolinem, nazwa miała pochodzić od Osy, bohatera tutejszej tradycji. Jan przyjął nazwisko od swojej posiadłości dając początek wielkiemu rodowi Ossolińskich. Prawdopodobnie w XIV wieku wznieśli oni tutaj warownię wymienianą w XV-wiecznych dokumentach jako castrum.

Na miejscu średniowiecznego zamku w 1633 roku Jerzy Ossoliński, wojewoda sandomierski i kanclerz koronny, wzniósł według projektu Wawrzyńca Senesa renesansową rezydencję słynącą z przepychu i bogactwa. Na zamek składały się cztery wzniesione z cegły trzykondygnacjowe skrzydła mieszkalne otaczające dziedziniec. Cegłę do budowy wypalano na miejscu z gliny i lessu, a kamieniarka zamku była wykonana z piaskowca, który 

fot. Kazimierz Stefański, przed 1914 rokiem

sprowadzono ze wsi Podole koło Opatowa. W narożnikach znajdowały się okrągłe wieże, prawdopodobnie relikty wcześniejszego założenia. W narożnej wieży przy bramie wjazdowej znajdowała się kaplica. Po krawędziach wzniesienia obiegał zamek mur obwodowy, a cypel został odcięty od pozostałej części wzgórza suchą fosą, nad którą przerzucono most prowadzący na podzamcze. Całość otaczały bastionowe fortyfikacje. Budowę zakończono w 1635 roku. W okresie wojen szwedzkich zamek szczęśliwie nie podzielił losu wielu innych twierdz polskich, zniszczenia go ominęły.

W pierwszej połowie XVIII wieku zamek był już nadwerężony upływem czasu, w związku z czym ówczesny właściciel Józef Salezy Ossoliński wyremontował go i otoczył przyporami zarówno mury skrzydeł mieszkalnych jak i mur obwodowy. Możliwe, że przy tej przebudowie pozostawiono już tylko jedną wieżę.

W 1780 roku Ossolin przeszedł w ręce Ledóchowskich, zamek zaniedbywany zaczął popadać w ruinę. Około 1800 roku prawdopodobnie nie był już zamieszkały. W 1816 roku Antoni Ledóchowski kazał zniszczyć wykorzystywany jeszcze jako spichlerz i magazyn gospodarczy zamek. Po wysadzeniu w powietrze zniszczeniom oparła się tylko cylindryczna wieża, brama oraz most. W 1831 roku kolejnym właścicielem Ossolina był generał Ignacy Ledóchowski, uczestnik powstania narodowego.

Pozostałości murów stanowiły dla kolejnych właścicieli źródło pozyskiwania budulca i kamienia drogowego. Od 1901 roku właścicielem terenu z ruinami była rodzina Karskich. Michał Karski W okresie międzywojennym umieścił na terenie zamkowym gorzelnię. Podczas 

Rysunek Elwira Andriollego z 1885 roku [źródło]

drugiej wojny światowej zniszczenia pochłonęły wystające jeszcze ponad ziemię zamkowe mury, a w 1944 roku wycofujące się wojska niemieckie wysadziły w powietrze wieżę, która mogła być wykorzystana jako punkt obserwacyjny.

Obecnie są tu już tylko zarośnięte gruzy, które kryją sklepienia piwnic. Zachowała się jedna arkada mostu łączącego zamek z podzamczem, za mostem widać jeszcze resztki kolumn w miejscu gdzie stał portal bramy wjazdowej.