Zamek w Pokrzywnie

amek w Pokrzywnie powstał na miejscu słowiańskiego grodu Copriven. Gród ten najpierw został nadany biskupowi Christianowi w 1222 roku, a po klęsce biskupiej misji nawracania Prus gród przejęli Krzyżacy około 1230 roku. Po kilku latach sprowadzono do Pokrzywna pierwszy konwent braci. Około połowy XIII wieku Zakon rozpoczął budowę murowanego zamku, która trwała ponad pół wieku. Jako jedno z pierwszych założeń obronnych Krzyżaków zamek w Pokrzywnie nie wykazuje jeszcze charakterystycznej w późniejszych czasach regularności.

Założenie zajmuje cypel o stromych zboczach oblewany z trzech stron strumieniami, połączone ze sobą zamek i podzamcze 

fot. ZeroJeden, VII 2009

od wschodu zostały oddzielone od reszty wzgórza szeroką suchą fosą. Najbardziej na południe wysuniętą część cypla zajmował zamek górny składający się z trzech skrzydeł oraz z odcinka muru kurtynowego od południa. Budowę rozpoczęto od budowy murów obwodowych, dopiero po ich wzniesieniu rozpoczęto dostawianie do nich budynków. W północnym narożniku wzniesiono budynek z kaplicą na piętrze, od niego wzdłuż wschodniego odcinka muru powstał budynek o cechach reprezentacyjnych. W narożniku południowo wschodnim znajdowała się brama poprzedzona od strony podzamcza długą szyją bramną. Rozplanowanie pozostałej części zamku górnego jest niemożliwe do odtworzenia z uwagi na rozbiórki ruin prowadzone w czasach nowożytnych.

W końcu XIII wieku rozpoczęto budowę przedzamcza. Rozległy teren zamknięto ośmiobocznym murem, do którego później dostawiano kolejne budynki, w pierwszej kolejności zapewne spichlerz w północno-zachodnim narożniku, który posiadał znaczne funkcje obronne. Z obwodu murów przedzamcza zachowała się dekoracyjna brama z połowy XIV wieku we wschodnim odcinku 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, VII 2020

muru. Brama ta prowadziła na najpóźniejszy człon zespołu zamkowego ? podzamcze zewnętrzne, które powstało w drugiej połowie XIV wieku.

W okresie wojny z wojskami polsko-litewskimi w Pokrzywnie komturem był Burchard von Wobecke, który poległ w bitwie pod Grunwaldem. Zamek otrzymał na krótko za zasługi Dobiesław z Oleśnicy, którego obecność przyczyniła się do znacznych uszkodzeń obiektu. Po klęsce Zakonu w 1411 roku z inicjatywy wielkiego mistrza Henryka von Plauen Krzyżacy rozpoczęli modernizację wielu zamków. Pokrzywieński został wyremontowany, a mury podwyższono i zaopatrzono w nowocześniejsze strzelnice. Henryk von Plauen po zamachu stanu został zdegradowany i przeniesiony do komturii w Pokrzywnie.

Podczas wojny głodowej zamek został poważnie uszkodzony, co w konsekwencji doprowadziło do utraty jego znaczenia i likwidacji komturii.

Po drugim pokoju toruńskim król polski przeznaczył zamek na siedzibę starostów. W 1611 roku miał na zamku miejsce pożar, został jednak odbudowany. W okresie wojen szwedzkich mieli tu kwaterę najeźdźcy, którzy opuścili zabudowania 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, VII 2020

zamkowe wycofując się z Polski 1660 roku. Zdewastowane zabudowania zostały wyremontowane i ponownie zamieszkane przez starostów.

Ostateczny upadek rozpoczął się po pierwszym rozbiorze Polski. Władze pruskie rozpoczęły w 1784 roku rozbiórkę kaplicy, prace przerwano, ale osłabione sklepienie runęło niedługo potem. Brak opieki oraz stopniowe rozbiórki doprowadziły pozostałe zabudowania do ruiny. Dopiero w 1934 roku zatroszczono się o przerwanie wszelkich prac rozbiórkowych, pierwszych prac zabezpieczających zamek doczekał się dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku.