Zamek w Rawie Mazowieckiej

becnie nie można jednoznacznie stwierdzić, kto wzniósł zamek w Rawie. Na pewno widoczne dziś pozostałości pochodzą z ostatniej ćwierci XIV wieku, choć Jan Długosz wymienia zamek w Rawie jako fundację Kazimierza Wielkiego. Jednak brak wzmianki o zamku w kronice Jana z Czarnkowa nie pozwala na bezkrytyczne przyjęcie informacji Długosza.

Prawdopodobnie to Siemowit IV po objęciu w 1381 roku w spadku po ojcu ziemi rawskiej wzniósł tu mocną twierdzę na podmokłych terenach w widłach rzek Rawki i Rylskiej, gdzie utwardzono i może nieznacznie podwyższono teren. Całe założenie od początku zajmowało duży obszar zbliżony do kwadratu o boku 65 metrów otoczony wysokim murem obwodowym ze szkarpami. W narożniku południowo-zachodnim powstała 

Widok od zachodu, fot. ZeroJeden, III 2005

ośmioboczna potężna wieża, a północną kurtynę murów zajął pałac książęcy. Wjazd na zamek znajdował się w środku południowego odcinka muru i prowadził przez trzykondygnacjową prostokątną w planie wieżę bramną. Drugi niewielki budynek znajdował się jeszcze w narożniku południowo-wschodnim. Wzdłuż murów i na dziedzińcu rozlokowano także inne budynki gospodarcze, ale wyłącznie drewniane. Całość otoczono fosą, nad którą przerzucono drewniany most.

W 1507 roku zamek został zniszczony przez pożar, a później w latach 1509-1519 odbudowany. Podwyższono wtedy ośmioboczną wieżę, a w związku z postępem wojskowości przystosowano ją także do obrony artyleryjskiej. Mimo wagi, jaką przykładano do tej twierdzy, o czym świadczy przetrzymywanie tu skarbca przeznaczonego na wojsko, w pierwszej połowie XVII wieku zamek był już zaniedbany, a podczas wojen szwedzkich został uszkodzony. Był jednak nadal użytkowany, skoro osądzono w nim wziętego do niewoli dowódcę szwedzkiego. Dopiero w 1776 roku próbę odbudowy podjął Franciszek Lanckoroński, jednak niedługo potem ostatecznie zaniechano dalszych 

fot. Kazimierz Stefański, 1913

prac i opuszczony popadł w kompletną ruinę na przełomie XVIII i XIX wieku. Po przejęciu przez władze pruskie zamek służył jako źródło budulca, zostały rozebrane wszystkie zabudowania oprócz wieży. Jednak i ona została uszkodzona od uderzenia pioruna w 1859 roku. Po drugiej wojnie światowej w latach 1954-1958 resztki murów zabezpieczono, a wieżę łącznie z narożnym fragmentem murów odbudowano.