Zamek w Sandomierzu

ak podaje Jan Długosz Sandomierz był w początkach XI wieku drugą metropolią słowiańską. Traktowany była jak jedna z trzech stolic państwa polskiego. Już w X wieku stał tu gród.

Pierwsze umocnienia na Wzgórzu Zamkowym, których ślady odkryto, powstały w XII wieku. Ówczesny książęcy gród otoczony był drewniano-ziemnym wałem oraz systemem zasieków ze skośnie wbitych pali. Od strony wysoczyzny przekopano fosę. Jest prawdopodobne, że zabudowa grodu mogła być częściowo murowana. Mieściła się tu kasztelania, 

Zamek w Sandomierzu, akwarela Teodora Chrząńskiego, 'Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855)'

a od przełomu XII-XIII wieku - stolica księstwa dzielnicowego.

W XIV wieku Kazimierz Wielki wykorzystał miejsce grodu pod budowę murowanego zamku, który prawdopodobnie w tym okresie został połączony z murami miejskimi. Nie jest znane dokładne rozplanowanie kazimierzowskiego zamku, pierwsze informacje z których można wnioskować o wyglądzie warowni pochodzą z 1510 roku, kiedy to spisano inwentarz. W budynku bramnym mieściła się zbrojownia, głównym budynkiem był "dom stojący naprzeciw Wisły", istniał tu także podpiwniczony dom kamienny z kaplicą i izbą podstarościego. Zamek posiadał podzamcze z kuchnią i browarem. Spośród odkrytych reliktów do zamku Kazimierza Wielkiego można zaliczyć ośmioboczną wieżę, której fundamenty znajdują się w pobliżu obecnego wjazdu.

Od 1513 roku rozpoczęła się stopniowa długotrwała rozbudowa zamku. W tym i w kolejnym roku rozebrano zniszczone budynki i rozpoczęto wznoszenie kolejnych skrzydeł. Południowy budynek powstał z wykorzystaniem murów wspomnianego "domu stojącego naprzeciw Wisły", a od wschodu powstało jednotraktowe skrzydło o dwóch kondygnacjach. Powstała wtedy także pierwsza część skrzydła zachodniego, które ukończono w latach 1564-1565. Podczas tego drugiego etapu zamknięto prostokątny dziedziniec murem od północy z narożną basztą.

Podczas wojen szwedzkich zamek 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, IV 2021

został zdobyty przez najeźdźcę, a kiedy w 1656 roku Szwedzi się wycofywali - wysadzili warownię w powietrze. Całkowitemu zniszczeniu uległy skrzydła południowe i wschodnie, mniej zniszczone zachodnie zostało w latach 1680-1688 odbudowane z inicjatywy Jana III Sobieskiego. Szczątkowo zachowane skrzydło południowe po remoncie wykorzystywano jako stajnie. Następne zniszczenia dotknęły budowlę w czasach konfederacji barskiej, a po trzecim rozbiorze Polski Sandomierz znalazł się w granicach Austrii, której władze wyremontowały zamek na cele sądowe i więzienne. W końcu XIX wieku powstały nowe proste budynki z przeznaczeniem na cele wzdłuż południowej i wschodniej krawędzi wzgórza. Od północy dostawiono budynek dla personelu.

Obecnie zamek jest wyremontowany i mieści się tu muzeum.