Zamek w Olsztynie

rawa miejskie Olsztyn otrzymał w 1353 roku, ale już siedem lat wcześniej nad brzegiem Łyny kapituła warmińska wzniosła zamek jako swoją najważniejszą i najsilniejszą twierdzę. W zamku miał siedzibę administrator dóbr wspólnych kapituły, jednym z kolejnych administratorów był Mikołaj Kopernik. Rezydował on w zamku w latach 1516-1521, pozostała po nim doświadczalna tablica astronomiczna nad wejściem do izby w krużganku.

Gotycki zamek olsztyński miał plan czworoboku, jego stronę północną i południową stanowiły dwa skrzydła mieszkalne, posiadał także cylindryczną wieżę w narożu południowo-zachodnim. Po stronie wschodniej i zachodniej dziedziniec zamykają mury obwodowe, pierwotnie we wschodnim znajdowała się wieża bramna z zachowaną do dziś sienią przejazdową. Budowlę od północnego-wschodu od miasta oddzielała głęboka nawodniona fosa. W końcu XIV i w ciągu XV wieku 

Zdjęcie z widokówki z początku XX wieku

zamek znacznie rozbudowano. Powiększone zostało skrzydło południowe, nadbudowano cylindryczną część wieży oraz otoczono całość podwójnymi murami z basztami.

Na przełomie XV i XVI wieku przebudowano i powiększono wszystkie pomieszczenia mieszkalne. Według inwentarzy z XVI wieku w skrzydle północnym mieszkał administrator kapituły, znajdował się tu także refektarz, w skrzydle południowym znajdowały się mieszkania pozostałych urzędników, na piętrze tego skrzydła mieściła się kaplica św. Anny a w przyziemiu kuchnia, spiżarnia, piekarnia i browar. W obrębie zamku znajdowała się także zbrojownia, prochownia, łaźnia, więzienie, pralnia, stajnia i wozownia.

Należał do najsilniejszych warowni na Warmii. Wielokrotne ataki w XV i XVI wieku przyspieszyły przystosowanie zamku do broni palnej.

Koniec wieku XVI zapoczątkował długoletnie roboty remontowe. W połowie XVII wieku zamek zajął elektor brandenburski podczas wojny polsko-szwedzkiej. Poczynając od roku 1685 zamek pozostał już siedzibą tylko burgrabiego. W latach 

Widok od północnego-zachodu, fot. ZeroJeden, VI 2002

1756-1758 powstał w miejscu wschodniego muru obronnego barokowy pałac, który wchłonął bramę wjazdową.

Po 1772 roku w zamku znalazła siedzibę Gmina Urzędu Kontroli Majątków Państwowych. Część skrzydła północnego użytkowana była w latach 1779-1877 przez Gminę Ewangelicką. W XIX wieku dwukrotnie miał na zamku miejsce pożar. Najpierw w 1821 roku a potem w 1827 - wtedy zniszczeniu uległo częściowo skrzydło północne, które jednak szybko odbudowano. XIX wiek upłynął pod znakiem remontów: w latach 1837-1839 odrestaurowano skrzydło wschodnie oraz kaplicę w południowym, w 1865 roku odremontowano skrzydło południowe, a do 1871 roku remontowano skrzydło północne. W ciągu XIX wieku władze pruskie rozebrały także umocnienia.

Na początku XX wieku w zamku mieściło się mieszkanie prezydenta rejencji oraz regionalne muzeum. Od 1945 roku zamek jest główną siedzibą Muzeum Warmii i Mazur. Obecnie można oglądać ekspozycje zbiorów artystycznych i historycznych, zwiedzić kaplicę oraz wieżę strażniczą.